Successie op vruchtgebruik en naakte eigendom

[Willy50]

In 1982 kopen wij de naakte eigendom van ons huis van een tante van mijn vrouw. Het vruchtgebruik blijft bij de tante waaraan wij maandelijks huur verschuldigd zijn.
Voor zover wij weten was mijn vrouw geen erfgename van de tante in kwestie. Zij had toen een testament (onlangs ontdekt) waarin alle goederen bij overlijden aan haar broers werden nagelaten.
Ze is nooit getrouwd en had geen kinderen. Haar laatste verwante in rechte lijn is de jaren 90 gestorven.
Rond het jaar 2000 maakt ze een nieuw testament waarin ze alles nalaat aan mijn vrouw en haar broer.
De tante is onlangs overleden op de leeftijd van 94j.
De informatie die wij krijgen bij de notaris is verwarrend.
Er is sprake van het feit dat wij zouden moeten aantonen of de naakte eigendom wel degelijk betaald is en het vruchtgebruik uitgeoefend is in het kader van de successierechten.
Vermits mijn vrouw in 1982 niet als erfopvolger werd beschouwd en wij totaal geen weet hadden dat dit zou veranderen in de toekomst (een glazen bol hadden we toen niet), hebben wij buiten de officiele akte geen bewijstukken meer van de verkoop.
Om het vruchtgebruik te bewijzen heb ik wel een aantal bankuittreksels maar uiteraard ook niet van 27 j.
Bestaat de kans dat wij toch successie moeten betalen op ons huis?

[wanton]

Artikel 9 Wetb. Succ. Vlaanderen


De roerende of onroerende goederen, verkregen ten bezwarenden titel voor het vruchtgebruik door de overledene en voor de blote eigendom door een derde, alsmede de effecten aan toonder of op naam, ingeschreven voor het vruchtgebruik op naam van de overledene en voor de blote eigendom op naam van een derde worden, voor de heffing van het uit hoofde van de nalatenschap van de overledene eisbaar successierecht en recht van overgang bij overlijden, geacht in volle eigendom in dezes nalatenschap voorhanden te zijn en door de derde als legaat te zijn verkregen,tenzij het bewezen wordt dat de verkrijging of de inschrijving niet een bedekte bevoordeling ten behoeve van de derde is.

Indien U niet kan bewijzen dat U de aankoop van de blote eigendom destijds zelf betaald hebt , en wel met eigen middelen , wordt verondersteld dat het goed nog volledig in de nalatenschap zit. In dat geval moet U dus successierechten betalen op de volledige woning.
U moet bewijzen dat er geen bedekte bevoordeling ten uwen gunste aanwezig is. De Registratie kan veronderstellen dat er geen prijs betaald werd bij de aankoop. Hebt u toen een lening aangegaan voor de aankoop , kan U de akte daarvan voorleggen als bewijs.

[wolf2]

Schenkingsrechten en successierechten hebben dit gemeenschappelijk: het zijn belastingen die men moet betalen als er een vermogen of bepaalde goederen of één goed overgaat van het bezit van A naar het bezit van B.

Soms zouden personen in de verleiding kunnen komen om een constructie op te zetten waardoor men die belasting omzeilt.

Ik geef een voorbeeld (niet uw voorbeeld, dat komt straks):
* normaal zou ik 1 miljoen hebben bij mijn overlijden
* als ik NU eens aan tante X 300.000 geef (nu al) in een contract als volgt: tante, als ik sterf is dat voor uw enige dochter; hoeveel zit er dan in mijn erfenis als ik sterf? Letterlijk 700.000: op dat bedrag zullen de successierechten berekend worden. Voor de 300.000 moeten geen schenkingsrechten betaald worden want het is geen schenking volgens de wet (nichtje weet van niets!).
Toch is er 1 miljoen veranderd van eigenaar.
De staat voelt zich dus bedrogen en heeft daar al sinds 1936 een artikel 8 voor toegevoegd in het wetboek der successierechten:
het komt hier op neer:
als men tijdens zijn leven geld gaf aan bepaalde personen onder de voorwaarde: dit gaat naar X bij mijn overlijden, dan is het alsof dat geld nog in het bezit was van de overledene en dan wordt het belast als de rest van de erfenis.

Uw "geval" is artikel 9 van datzelfde wetboek.
Stel: weduwe heeft 2 miljoen. Haar geld gaat bij haar overlijden naar haar enig kind. Ze koopt een huis van 500.000.
Er zullen successierechten berekend worden op 1 1/2 miljoen geld en 500.000 onroerend goed.
Nu moet U weten dat een levenslang vruchtgebruik ophoudt bij het overlijden van de vruchtgebruiker ZONDER dat daar op successierechten verschuldigd zijn. Dat vruchtgebruik gaat namelijk niet over; het dooft uit samen met de laatste ademzucht. De blote eigenaars worden volle eigenaars: van zo een huis zit er niets in de erfenis. Men moet het alleen maar vermelden in de aangifte van nalatenschap maar dat kost niets.
Dus: truukje: moeder-weduwe neemt haar dochter mee naar de notaris bij de aankoop van het huis; moeder koopt het vruchtgebruik en dochter koopt de blote eigendom. Voor de verkoper maakt dat niet uit: als hij maar zijn geld krijgt en dat geld wordt op tafel gelegd: geen probleem. Wat kan het de verkoper schelen wiens geld dat is: misschien betaalt de moeder alles of misschien betaalt de dochter werkelijk haar blote eigendom met geld dat van haar is.
In de akte wordt genoteerd: de betaling gebeurt door moeder voor ... voor het VG en door de dochter voor ... voor de BE.

Waarvoor heeft de staat schrik?
Wel: als moeder sterft moet dochter dus niets betalen op dat uitdoven van het VG. Maar heeft de dochter die BE wel zelf betaald?
Artikel 9 zegt vereenvoudigd: dochter, bewijs me dat je uw BE betaald hebt met UW geld; zonder dat bewijs moet ik, fiscus, volgens de wet veronderstellen dat die BE destijds betaald is door moeder (en dat er toen geen schenkingsrechten betaald zijn).

Dus: graag dat bewijs.
Het feit dat in de verkoopakte staat dat moeder en dochter elk hun deel betaalden is geen bewijs van de herkomst van dat geld.

Als die dochter 19 jaar is en pas begon te werken op haar 23ste: hoe zou ze dan aan eigen geld kunnen gekomen zijn? Dat werkt dus niet.

Is de dochter in de verkoopakte al 40 jaar en ze kan dat bedrag redelijkerwijze bijeen gespaard hebben, dan kan dat een pril begin zijn van een bewijs.

Een andere mogelijkheid is dat moeder de dag voor de aankoop een schenking heeft gedaan aan dochter: dat is dan eigen geld de dag nadien (met betaling van schenkingsrechten).

------------------------

Dus om naar uw vraag terug te komen:
U moet bewijzen dat U met eigen geld in 1982 uw aandeel betaald heeft.

Dan is er ook het vruchtgebruik en de oprechtheid daarvan: als de vruchtgebruiker niet in dat huis woonde, heeft ze dan wel degelijk telkens huur ontvangen?

------------------------

Wie een dergelijke constructie (van artikel 9) aangaat, moet op dat moment geïnformeerd worden dat men tot 10 jaar na de laatste snik van de vruchtgebruiker moet bewaren:
- het bewijs van het eigen geld waarmee de BE betaald werd
- eventueel, de opeenvolgende bewijzen van het betalen van een huur aan de vruchtgebruiker.

-------------------

Artikel 9


De ... onroerende goederen, verkregen ten bezwarenden titel voor het vruchtgebruik door de overledene en voor de blote eigendom door een derde, ... worden, voor de heffing van het uit hoofde van de nalatenschap van de overledene eisbaar successierecht ..., geacht in volle eigendom in dezes nalatenschap voorhanden te zijn en door de derde als legaat te zijn verkregen, tenzij het bewezen wordt dat de verkrijging ... niet een bedekte bevoordeling ten behoeve van de derde is.

[Willy50]

Wat ik nog niet goed begrijp is:
Mijn vrouw is erfgename sinds 2000 ten gevolge van een testament dat toen opgemaakt is. Veronderstel dat ze geen erfgename was geweest, zou Artikel 9 dan nog steeds van toepassing geweest zijn?

[wolf2]

Als diegene die de blote eigendom destijds kocht een erfgenaam is (verkrijgt uit de wet) of een legataris (verkrijgt uit een testament)
OP HET MOMENT VAN HET OVERLIJDEN,
dan volstaat dat.
Men hoefde niet ook erfgenaam te zijn of legataris op het ogenblik van de aankoop.
(voor bepaalde andere personen moet men wel op de 2 momenten voldoen).

--------------

Heeft U zelf uw blote eigendom betaald? Welk geld heeft U daarvoor gebruikt?

[j.demoor]

Indien u niet kan bewijzen dat de verkrijging niet een bedekte bevoordeling was ten behoeve van u,dan kan u eventueel nog toepassing maken van art.12 en 13 Wetboek Successierechten(W.Succ.).

“Art.12.Wanneer er, in de gevallen voorzien onder artikelen 9..., niet bewezen wordt dat de verrichting geen bevoordeling verbergt, doch er uitgemaakt wordt dat de overledene werkelijk het levenslang recht genoten heeft, is er aanleiding toe, op de belastbare grondslag, ten dage van het openvallen der nalatenschap, een evenredige vermindering toe te passen zoals deze voorzien onder de tweede alinea van artikelen 10 en 11, en zulks rekening gehouden met de waarde van bedoeld levenslang recht...gaat het om een vruchtgebruik..., dan dient de waarde van het in aanmerking te nemen jaarlijks inkomen forfaitairlijk vastgesteld op 4 % van de waarde van de volle eigendom van het goed ten dage van het contract. Art.13.Het krachtens artikelen...9...en 12 te leveren bewijs, kan door alle gewone rechtsmiddelen, ook door getuigen en vermoedens, bijgebracht worden.”(W.Succ.).

Ga volledigheidshalve naar http://www.fisconet.fgov.be/

[Willy50]

Als diegene die de blote eigendom destijds kocht een erfgenaam is (verkrijgt uit de wet) of een legataris (verkrijgt uit een testament)
OP HET MOMENT VAN HET OVERLIJDEN,
dan volstaat dat.
Men hoefde niet ook erfgenaam te zijn of legataris op het ogenblik van de aankoop.
(voor bepaalde andere personen moet men wel op de 2 momenten voldoen).

--------------

Heeft U zelf uw blote eigendom betaald? Welk geld heeft U daarvoor gebruikt?

Wij hebben de blote eigendom gekocht met ons geld, voornamelijk spaargeld.De reden van het zo te doen is dat wij hoognodige herstellingen en vernieuwingen aan het huis wilden aanbrengen maar zekerheid wensten. De tante wou de volle eigendom niet verkopen omdat ze de huurgelden wou blijven innen. Dit leek de enige oplossing.
Het geld is trouwens cash overhandigd aan de notaris die het heeft nageteld en daarna heeft overhandigd aan de verkoper. Dit is als dusdanig ingeschreven in de akte en zelfs nog eens bevestigd door de notaris in een brief (waarvan wij onlangs een kopie gevonden hebben).
Wij hebben ook maandelijks huur betaald aan de tante (vruchtgebruiker) gedurende meer dan 27j.
Als ge alles bij mekaar rekent hebben we op al die tijd meer dan 1,5 X de waarde van het huis betaald......Het zou dan ook onvoorstelbaar onrechtvaardig zijn om nog eens een zware successie te moeten betalen.

[wanton]

Ik kan mij niet in de plaats zetten van de Ontvanger van Registratie. Maar gezien de aanwezige dokumenten plus de bewijzen van betaling van de huur , denk ik dat U voldoende in handen hebt om geen successierechten te moeten betalen.

[dgdirk]

Ik denk om te beginnen dat niet artikel 9, maar art. 11 van toepassing zal zijn. Als ik het goed gelezen heb, behoorde het huis in volle eigendom toe aan uw tante, van wie u de blote eigendom heeft gekocht. In zo'n gevallen speelt art. 11.

Daar komt bij dat u vermeldt dat "wij" het eigendom kochten, terwijl enkel uw echtgenote als legataris wordt aangemerkt in het testament. Dat verandert de zaak mogelijk voor de helft !

En het is correct dat, indien de erflater (uw tante) het VG daadwerkelijk heeft uitgeoefend, de mildering van artikel 12 er kan toe leiden dat er inderdaad geen successierechten zullen verschuldigd zijn.