Erfenis grootouder na overlijden ouder

[Andastra]

De situatie is als volgt:

- mijn opa en oma waren getrouwd, maar mijn oma overleed meer dan 25 jaar geleden. Mijn mama erfde dus van mijn oma, maar het vruchtgebruik ging naar mijn opa natuurlijk.
- 6 jaar geleden overleed mijn mama, die getrouwd was met mijn papa. Wij erfden van mijn mama in naakte eigendom, terwijl het vruchtgebruik naar mijn papa ging (ook van de erfenis van mijn oma neem ik aan, al is er nergens sprake geweest van die erfenis bij de notaris, maar dat is een ander probleem)
- nu is mijn opa overleden. Hij had 4 kinderen, 3 daarvan zijn nog in leven, 1 (mijn mama) is reeds gestorven. De volledige erfenis zal nu dus verdeeld worden (inclusief vruchtgebruik dat hij had op het deel van mijn oma). Mijn zus en ik worden in de plaats gesteld van mijn mama bij deze erfenis.

Maar nu vraag ik mij dus af wat de rol van mijn papa is in heel dit gebeuren. Als wij in de plaats gesteld worden, wordt hij dan overgeslaan? Of gaat het vruchtgebruik van mijn opa’s erfdeel ook naar hem en de naakte eigendom naar ons? Of behoudt hij het vruchtgebruik op het deel van mijn oma en gaat de volle eigendom van het deel van mijn opa rechtstreeks naar ons?

Ik vind daar nergens een duidelijk antwoord op. Hopelijk kunnen jullie helpen.

[Thomas Morus]

Hij is geen erfgenaam van uw opa.
Dus ook geen vruchtgebruik van diens nalatenschap.
U en uw zus erven van opa in volle eigendom.

[wanton]

In principe bezit uw vader enkel het vruchtgebruik van 1/8 van de woning. Nl op dat deel dat uw moeder eindertijd heeft ge-erfd in blote eigendom als haar moeder overleed.

[Gaby P]

Ik maak even deze veronderstelling: uw opa en oma bezaten samen een huis. Ze hadden geen huwelijkscontract en geen een van de twee had een testament. En de 4 kinderen van uw opa waren gemeenschappelijke kinderen met uw oma. En uw ouders hadden geen huwelijkscontract en uw moeder had geen testament.
Dat maakt het iets gemakkelijker om uw situatie toe te lichten.
En zelfs als het niet zo was, kan het dienen als voorbeeld.

1) Oma sterft.
De helft van het huis blijft bij opa.
De andere helft valt in de erfenis van oma: het vruchtgebruik daarvan gaat naar opa; elk kind erft 1/8ste blote eigendom van het huis.
Opa heeft sinds dan 1/2 volle eigendom + 1/2 vruchtgebruik op dat huis.

2) Uw moeder sterft.
In haar erfenis zit 1/8ste blote eigendom van dat huis.
U erft 1/16de blote eigendom van het huis; net zoals uw zuster.
Uw vader erft het volledige vruchtgebruik van haar erfenis. Ook het vruchtgebruik op 1/8ste van dat huis, maar in een soort slapende toestand. Er kunnen namelijk twee zaken gebeuren (die men 6 jaar geleden nog niet kon voorspellen):
2a) uw opa sterft terwijl uw vader nog leeft. Dan wordt uw vader de nieuwe vruchtgebruiker van dat 1/8ste van het huis. Zie verder onder 3, want dat is wat gebeurd is.
2b) uw vader sterft terwijl uw opa nog leeft (minst waarschijnlijk). Dan zal hij nooit dat 1/8ste vruchtgebruik "in handen krijgen" tijdens zijn leven. Als nadien uw opa zal sterven, worden de blote eigendom van u en uw zus volle eigendom (elk 1/16de). Maar dat is dus niet gebeurd.

Uw vader werd dus een eventuele vruchtgebruiker. Sommigen noemen dat een uitgesteld vruchtgebruik, maar dat is fout. Er is namelijk geen zekerheid dat hij ooit het vruchtgebruik zal hebben (in geval 2b). Er is dus geen uitstel, maar wel een eventualiteit.

Een eventuele vruchtgebruiker betaalt geen erfbelasting op dat eventueel "deel".

3) Uw opa sterft.
In zijn erfenis zit: 1/2 volle eigendom + 1/2 vruchtgebruik op dat huis ?
Nee, dat is niet juist. Dat vruchtgebruik was namelijk een levenslang vruchtgebruik (zoals in de meeste gevallen). Het houdt dus op bij het overlijden. Waar gaat het naartoe?
3.1) voor 3/8sten dooft het uit. Uw tantes/ooms die elk 1/8ste blote eigendom bezaten, worden nu volle eigenaar (elk voor 1/8ste in het huis).
3.2) voor 1/8ste gaat het over naar uw vader. Uw vader is sindsdien de actuele vruchtgebruiker geworden van 1/8ste van het huis. Nu zal hij pas erfbelasting moeten betalen op dat stuk vruchtgebruik.

Wat zit er wel in zijn erfenis?
De 1/2 van het huis in volle eigendom.
Te verdelen als volgt:
- elke oom/tante erft 1/8ste volle eigendom van het huis
- uw en uw zus erven elk 1/16de volle eigendom van het huis.

4) Wie bezit er nu zakelijke rechten in het huis?
- elke oom/tante 1/4de in volle eigendom
- uw vader 1/8ste vruchtgebruik
- u en uw zuster elk 1/16de in volle eigendom + elk 1/16de in blote eigendom. Dit laatste zal volle eigendom worden als uw vader overlijdt terwijl u/uw zuster nog leeft.

-----------------

Er moeten nu twee nalatenschappen geregeld worden (o.a. het indienen van een fiscale aangifte):
- deze van uw opa (daar komt uw vader niet in voor),
- en deze van uw moeder moet herzien worden voor dat stuk vruchtgebruik (1/8ste van het huis) dat uw vader nu bezit.

Dit allemaal met de in het begin gemaakte veronderstellingen.

[wanton]

Herziening van nalatenschap moeder : dit kan geregeld worden door 'overdracht van vruchtgebruik' te vermelden bij aangifte grootvader. Want het is diens overlijden dat daarvoor de oorzaak is.

[Gaby P]

Ik moet helaas Wanton uitdrukkelijk tegenspreken.

Er moet wel degelijk een aangifte van nalatenschap worden ingediend:
- door uw vader alleen te tekenen
- op een formulier "nieuwe aangifte van nalatenschap" (aankruisen van de rubriek "Deze aangifte wordt ingediend naar aanleiding van het actueel worden van een eventueel vruchtgebruik")
- binnen de 4 maand na het overlijden van opa
- met vermelding van de waarde van het huis en de berekening van wat 1/8ste vruchtgebruik waard is volgens de leeftijd van uw vader op datum overlijden opa.

Bij laattijdige aangifte riskeert hij een belastingverhoging van 5%; bij niet-aangifte één van 20%.

------------

NB De rubriek "Uitdoving of overdracht van vruchtgebruik" die in een gewoon aangifteformulier staat kan hier niet voor gebruikt worden. Dat is een rubriek die de wetgever ingebouwd heeft om te kunnen bijhouden wie "eigenaar" is van een bepaald onroerend goed. In die rubriek zit nooit een waardering van een onroerend goed. En het zou betekenen dat "vader" de aangifte van opa zou moeten meetekenen.

[Thomas Morus]

Dat kan toch in één aangifte??

[wanton]

Hallo Gaby,
vader is begunstigde van een erfenis. Een begunstigde-niet erfgenaam moet niet meetekenen. Cfr. verzekering.
Het gebeurt best in de aangifte van degen waar het vruchtgebruik 'vertrekt'. En ja, dat stelt de Registratie in staat de eigendom correct te noteren.
Bij een overdracht vruchtgebruik moet geen waarde van het OG vermeld worden.
U doet maar.

[Gaby P]

Aan Thomas Morus:
Wettelijk is het niet voorzien dat het in één aangifte gebeurt.
Maar het gebeurt wel eens: de waarde van het onroerend goed staat toch al in de aangifte van nalatenschap van opa. Maar omdat vader zijn aangifte moet tekenen (zie ook hieronder), heeft het werken met één aangifte tot gevolg dat vader de aangifte van opa zou moeten meetekenen. Terwijl hij geen zaken heeft met wat er in die nalatenschap zit. De erfgenamen van opa zouden daar dus moeten mee akkoord gaan.

Aan Wanton:
u vergist zich in de hoedanigheid van vader. Hetgeen vader nu bekomt (een deel van de erfenis van zijn vrouw), is wel degelijk een volwaardige erfenis. Hij erft dat van zijn vrouw; het bijzondere is dat hij dat stuk van zijn geërfd vruchtgebruik nu pas krijgt.

Met de verwijzing naar een levensverzekering doelt u op de zogenaamde fictie-artikelen (schenking, levensverzekering, gezamenlijke aankoop VG-BE door ouders en kinderen; enz.). Het klopt dat de begunstigden van zo een fictie niet diegenen zijn die dat moeten aangeven: de aangifte daarvan moet gebeuren door de erfgenamen. Dat komt omdat die ficties met een bijzonder legaat worden gelijkgesteld. Om een actueel geworden vruchtgebruik te belasten is echter géén fictie-artikel nodig: het is een deel van het vermogen van moeder (maar het komt pas met vertraging in haar erfenis; ze heeft tijdens haar leven dat vruchtgebruik nooit zelf gehad).

U noemt dit een overdracht van vruchtgebruik. Het lijkt daar wel op: het vruchtgebruik zat "gisteren" nog bij opa en "vandaag" zit het bij vader.
Het klassieke voorbeeld van een overdracht (of overgang) van vruchtgebruik is bij een schenking door twee ouders van de blote eigendom van iets aan hun kind, met voorbehoud van vruchtgebruik aan de schenkers en met overgang van het halve vruchtgebruik aan de langstlevende van de ouders. Dat is geen erfenis tussen die ouders; daarvoor moet geen waarde van het goed worden aangegeven; dat wordt ook niet belast in de successierechten.
Maar het actueel worden van een eventueel vruchtgebruik is wel een belastbare zaak. Vader zal bijkomende successierechten moeten betalen. Nadat hij een verplichte aangifte heeft gedaan (enkel door hem te tekenen) met waardebepaling van het onroerend goed. Waarna Rechtszekerheid dat vruchtgebruik zal aanpassen in de "eigenaarslijst" op basis van de aangifte.

[wanton]

Ik besef heel goed hoe één en ander in zijn werk gaat. Ik denk echter niet dat TS alles snapt wat u vertelt. Het kan best simpeler dan u ons voorhoudt.

[Thomas Morus]

Wanton heeft gelijk. Hier moet je zo bondig en praktisch als het kan antwoorden.
Mogelijk dat ik daarin soms overdrijf, maar het is zeker niet nodig om meerdere bladzijden uit een cursus of handboek te reproduceren.