#3 , 09 aug 2019 20:03
De juridische overwegingen in het arrest
10.1. Heling kan zich onder diverse gedaanten manifesteren.
Er kan overigens, ook zonder daadwerkelijke toe-eigening van tegoeden, reeds
sprake zijn van wegmaken of verborgen houden van nalatenschapstegoeden.
Artikel 792 BW sanctioneert trouwens 2 soorten gedragingen: naast de toeeigening
van nalatenschapstegoeden (“wegmaken”) wordt ook het verzwijgen van
tegoeden (“verborgen houden”) gesanctioneerd, zelfs indien deze voordien via een
gift zouden zijn verkregen.
De verzwijging van het bestaan van nalatenschapstegoeden, maar ook van elementen
die van belang kunnen zijn om de omvang te bepalen van de ictieve massa,
met het oog op een correcte (vereffening en) verdeling, kan reeds heling opleveren.
10.2. Het gaat niet op om te stellen dat de overige deelgenoten/geïntimeerden zelf
maar op zoek zouden moeten gaan in een aantal documenten, overhandigd zonder
nadere precisering, inventarisatie of (aan)duiding, welke transacties in het verleden
zijn gebeurd of welke vermogenselementen al dan niet behoren tot de erfrechtelijke
massa (en, bij uitbreiding, tot de onverdeeldheid van het huwelijksvermogen).
Hierdoor miskent appellante haar spontane informatie- en meldingsplicht, die rust
op elke erfgenaam.
Stukken overmaken aan de andere deelgenoten dan wel aan de notaris-vereffenaar,
waaruit in voorkomend geval relevante of nuttige informatie zou kunnen worden
afgeleid, volstaat dan ook geenszins.
Hierdoor wordt de last tot informatieverschafing immers afgewenteld op derden,
wat niet de bedoeling kan zijn.
De andere deelgenoten noch de notaris-vereffenaar kunnen trouwens worden gedwongen
te handelen als een “onderzoeksrechter”, die uit de onderscheiden stukken
en documenten zouden moeten distilleren welke vermogenstransfers of -transacties
zijn gebeurd of welke activa deel uitmaken (dan wel hebben uitgemaakt) van
de massa.
10.3. Bovendien vereist heling geenszins dat de andere deelgenoten “schade” zouden
lijden, in die zin dat appellante geen argument kan putten uit het feit dat alles
uiteindelijk toch aan het licht is gekomen.
10.4. Ten slotte zij opgemerkt dat heling ook los staat van de boedelbeschrijving
en zelfs van de formele aanvang van de bewerkingen van de (gerechtelijke) vereffening
en verdeling: de meldingsplicht ontstaat van zodra de betrokken erfgenaam
wordt ondervraagd/geïnterpelleerd door de mede-erfgenamen (of de aangezochte
notaris) over het bestaan van tegoeden en de omvang van de te verdelen massa.
Op dat tijdstip is de betrokken erfgenaam op de hoogte van wat van hem wordt
verwacht, zodat hij spontaan en volledig moet antwoorden, wat maakt dat zijn stilzwijgen
een vorm van verberging kan impliceren.
Er kan bijgevolg reeds sprake zijn van heling door miskenning van de spreek- en
informatieplicht van zodra er informeel overleg bestaat tussen alle erfgenamen die
tot de nalatenschap zijn geroepen. Dit geldt ook voor het bestaan van buitenlandse
rekeningen (vgl. in dat verband o.a. ook: M.-A. MAsschelein, Burgerrechtelijke heling
in APR, Kluwer, Mechelen, 2013, p. 17, nr. 21; M.-A. MAsschelein, Het verval
van een recht in het materieel privaatrecht, Antwerpen, Intersentia, p. 167, nr. 237
e.v.).
Een dergelijk informeel overleg, buiten het kader van de gerechtelijke vereffening
en verdeling, is er in casu ook duidelijk geweest. Hierbij is o.a. ook het ontwerp
van nalatenschapsaangifte als uitgangspunt gehanteerd.
In dat verband stelt het Hof verder vast, bij nazicht en na onderzoek van de onderscheiden
dossierstukken, dat er nog vóór de dagvaarding (en bijgevolg nog vóór de
aanvang van de gerechtelijke vereffening en verdeling), onderhandeling en overleg
bestond tussen appellante (bijgestaan door notaris AnThonis) enerzijds en geïntimeerden
(bijgestaan door notaris lArose) anderzijds. In een brief d.d. 04/04/2005
meldt notaris AnThonis dat appellante akkoord is om een aantal documenten over
te maken, waartoe de gewraakte activa (waarvoor geïntimeerden de helingssanctie
inroepen) echter niet horen. Er wordt immers slechts melding gemaakt van privérekeningen
I./F., effecten Nederland, andere rekeningen en de rekeningen van de
bvba. Uiteindelijk is de bewuste effectenrekening bij F. slechts opgedoken na navraag
en onderzoek door notaris lArose, optredend voor de geïntimeerden.
10.5. Het bedrog, als moreel bestanddeel van de heling, kan resulteren uit een nietnaleving
van de informatieplicht: wie een spreekplicht heeft en vervolgens (ver)
zwijgt, pleegt bedrog.
10.6. Het Hof ontwaart geen spontaan of tijdig berouw van de appellante, aangezien
de verzwijging voortduurde, zelfs na de opening werkzaamheden, die (ofschoon
geen formele boedelbeschrijving werd opgemaakt) resulteerde in een eedaflegging
in het proces-verbaal van (verderzetting van) opening werkzaamheden d.d.
20/11/2006.