#49 , 02 mei 2020 16:16
Ik ga toch even een reactie geven, vanuit mijn petje als rechtstheoreticus/filosoof (dus wat 'is' recht) in plaats van klassiek jurist (wat houdt het recht in?). Zoals wel vaker bij zulke bedenkingen, is het praktisch nut daarvan beperkt. U kan met mijn relaas niet naar Cassatie gaan om uw gelijk te krijgen. Het kan u hoogstens wat inzicht geven.
U vertrekt mijn inziens vanuit enkele veronderstellingen.
Uw eerste veronderstelling is dat het recht gevormd wordt door de wet. Deze gedachtegang (exegisme of legisme genoemd) vierde hoogtij in de 19e Eeuw. Ondertussen is dit weer compleet verlaten en wordt aanvaard dat 'recht' een abstract geheel is aan regels en dat deze regels uit verschillende 'bronnen' (formele rechtsbronnenleer) gehaald kunnen worden. Ook rechters creëren recht. jurisprudentiële rechtscreatie wordt ondertussen door de meeste juristen wel aanvaard; weliswaar in beperkte mate. Vaak worden daar nog bepaalde beperking bij geformuleerd; zo kunnen andere bronnen geen regels in het leven roepen die een contra legem karakter hebben (dus ingaan tegen de wet).
Als je daarop doorredeneert, kan je (en moet je) aanvaarden dat de wet op zich niets zegt. De wet interpreteert zichzelf niet. De wet zegt wat de rechter die deze 'toepast' zegt dat ze zegt. (als je gelooft dat ze abstract bestaan, moeten ze dus worden toegepast op het concrete geschil). Het zijn namelijk de rechters, en niemand anders, die geschillen beslechten. Als ik meen dat de wet iets anders zegt dan zij zeggen dat de wet zegt, heb ik pech. Ze zullen mij wel uitleggen dat ik de wet verkeerd lees of dat ik het zus of zo moet lezen. Dat gebeurt non-stop. Daar kan je niets tegen doen. Als er dus een 'rechtsregelgever' is, dan is dat de rechter.
Daarom zeg ik tegen eerstejaarsstudenten bij bijlessen altijd dat het laatste wat je moet doen om te weten wat het Belgisch recht is, is een wetboek vastnemen.
Uw tweede veronderstelling is dat er regels 'bestaan'. Mijn visie op recht ontkent echter dat regels 'bestaan' en 'toegepast' worden. Ik ben er heilig van overtuigd dat rechterlijke beslissingen geen gevolg zijn van een 'toepassing' van regels (wie deze ook maakt), maar dat rechters op basis van heel wat factoren (eigen overtuiging, moraliteit, geloof, vooroordelen, maatschappelijke inzichten en juridische doctrine) een beslissing maken en die dan achteraf, nadat deze dus al gemaakt is, 'inkleden' door juridische regels erbij te halen en vervolgens te doen alsof die beslissing volgt uit de toepassing van die regels.
Ik hecht dus eigenlijk enkel waarde aan wat rechters doorgaan doen - niet wat ze zeggen. Dat is sociaal gedrag, en dat kan je tot bepaalde mate voorspellen met behulp van psychologische en sociologische modellen. In andere landen (VS maar ook Scandinavië) hebben ze dat al lang door, maar hier blijven we geloven in sprookjes.
Kort gesteld: het Belgisch recht is niet wat u denkt dat het is, dat is overduidelijk - niemand geeft u gelijk. Die wettelijke bepaling wil niet zeggen wat denkt dat ze wil zeggen. Maar uw mening over wat recht hoort te zijn of zou moeten zijn, is evenveel waard als die van één ander iemand. Het enige probleem is dat u geen juridische geschillen beslecht en de rechter wel, dus wat hij doet impacteert u rechtstreeks en zolang die rechter doet wat andere rechters ook doen en zijn gedrag dus niet 'afwijkend' is ten aanzien van die norm, zal beroep of cassatie niets uithalen. Die normen in de schaduw, dat noem ik recht.
Een blote eigenaar heeft geen vruchtgebruik; een naakte eigenaar geen kleren.